Terrazzo

Lastryko to bezspoinowa wykładzina podłogowa, która znana jest od najdawniejszych czasów, a najstarsze odnotowane jej zastosowanie datuje się na 8000 lat p.n.e. Posadzka jest mieszaniną okruchów kamiennych i spoiwa, które utrzymuje różne kruszywa razem w warstwie zaprawy.

Tradycyjnie terrazzo jest mieszane i układane bezpośrednio na placu budowy (terrazzo on-site). We współczesnym budownictwie jako spoiwo stosuje się głównie cement portlandzki (w kolorze białym lub szarym), a na warstwie podkładowej z cementu układa się tzw. warstwę licową (warstwę podsypki pod zaprawę), która zawiera kruszywo. Dzięki temu jest to jastrych w klasycznym rozumieniu tego słowa i spełnia wymagania normy DIN 13318. Terrazzo technicznie należy do grupy posadzek wylewanych na mokro.

Następnie powłoka lastrykowa jest walcowana (zagęszczana), co powoduje wypchnięcie dużej ilości masy cementowej z warstwy licowej i jeszcze większe zbliżenie ziaren. Następnie wykładzina jest szlifowana, co uwidacznia szczególnie barwne kruszywa. Jako wielkość standardową można przyjąć maksymalną wielkość ziarna kruszywa 16 mm, co daje wysokość struktury 35 mm, z czego około 5 mm zostaje zmielone podczas procesu mielenia. Zazwyczaj w celu zamknięcia porów powstałych w wyniku szlifowania przeprowadza się kilka kolejnych procesów szlifowania i wypełniania. Po zakończeniu szlifowania i szpachlowania następuje uszczelnienie i impregnacja wykładziny. Do tego celu można użyć wosków, olejów lub niektórych polimerów, a nawet fluorowania.

Stosowane spoiwo może być również barwione na życzenie klienta, aby nadać podłodze specjalny wygląd.

Historyczne pokrycia lastrykowe

Najstarszy chodnik przypominający terrazzo znaleziono w południowej Turcji i datuje się go na około 8000 lat p.n.e. Do wykonania tej posadzki użyto rozdrobnionego wapna (wytwarzanego z wapienia) jako kruszywa i zaprawy wapiennej jako spoiwa, a następnie chodnik został wyrównany.

Podłogi z lastryko były bardzo rozpowszechnione w starożytności rzymskiej i greckiej. w Cesarstwie Rzymskim stosowano głównie dobrze znany Opus Signinum, zaprawę betonową składającą się głównie z miękkich łamanych cegieł, ale także innych skał, takich jak marmur, wapień i dolomit (w przeciwieństwie do Opus Caementitium, który zawierał grubsze kruszywo i pucolanę wulkaniczną i był stosowany do statycznie obciążonych elementów budowlanych). Jeśli pożądana była twardsza i dobrze nośna posadzka, jako kruszywo stosowano tłuczeń granitowy i żwir rzeczny.

W średniowieczu posadzka lastrykowa, podobnie jak wiele rzymskich osiągnięć (m.in. kanalizacja i toalety spłukiwane wodą), została początkowo zapomniana, ale we Włoszech w okresie renesansu odkryto ją na nowo i coraz częściej stosowano, częściowo razem z mozaikami podłogowymi, również powszechnymi w starożytności rzymskiej i greckiej, które wykonywano w podobny sposób.

W naszych szerokościach geograficznych posadzki lastrykowe były mało rozpowszechnione w średniowieczu, a nawet w renesansie. Dopiero w okresie wilhelmińskim pod koniec XIX wieku odkryto je w naszym kraju na nowo jako bardzo odporną wykładzinę podłogową i zaczęto je coraz częściej stosować w budynkach użyteczności publicznej o dużym natężeniu ruchu, jak również na klatkach schodowych budynków mieszkalnych. Były one również często stosowane w kuchniach i łazienkach.

Szczególnie w początkowym okresie często stosowano różne, wielobarwne powierzchnie, a nawet wzory ornamentalne, a mozaiki można było znaleźć również na małych, ograniczonych powierzchniach. Po drugiej wojnie światowej, w okresie odbudowy, posadzki lastrykowe przeżywały swój nowy rozkwit, choć prawie głównie w postaci znacznie mniej kolorowych płytek lastrykowych.

Płytki lastrykowe

Płytki lastrykowe to przemysłowo produkowany kamień betonowy w formie płyt, który jest bardzo łatwy do układania. Stanowi to przewagę nad klasycznymi posadzkami z lastryko, które wymagają bardzo skomplikowanego montażu. Eliminuje się w ten sposób wszystkie etapy odlewania, szlifowania i dalszej obróbki powierzchni. Układa się je po prostu na zaprawie grubowarstwowej i przy użyciu fugi. Jednak podłoga z płytek lastrykowych nie jest już pozbawiona fug, ale wygląda bardziej jak płytki.

Inne warianty posadzek lastrykowych

Oprócz klasycznego wariantu jastrychu z dodatkiem cementu jako spoiwa, posadzki lastrykowe mogą być również produkowane z jastrychu z asfaltu lanego (jastrychy lastrykowe z dodatkiem bitumu). Zaletą tego wariantu jest to, że wykładzina podłogowa jest wtedy całkowicie wodoodporna, a także odporna na parę wodną (dyfuzja pary wodnej). Powstała w ten sposób wykładzina podłogowa jest ponadto bardzo odporna na wysokie temperatury, wytrzymuje bez uszkodzeń nawet iskry spawalnicze, oparzenia papierosami i wrzącą wodę.

Dzięki temu terrazzo można układać bezfugowo nawet na dużych powierzchniach, a izolacyjność akustyczna jest znacznie wyższa niż w przypadku zwykłych podłóg terrazzo. Przy układaniu należy jednak zwrócić uwagę na to, aby wszystkie elementy mające kontakt z pokryciem były wystarczająco odporne na wysoką temperaturę, ponieważ materiał ten, podobnie jak jastrych z asfaltu lanego, podczas układania osiąga temperaturę do 240 °C, ponieważ pokrycie bitumiczne jest wylewane w stanie płynnym.

Zalety i wady podłóg z lastryko

Klasycznie ułożone lastryko in-situ ma wysoką nośność jako wykładzina podłogowa i jest bardzo sprężyste, co zapewnia mu również długą żywotność. Wiele zabytkowych budynków wyraźnie pokazuje, jak trwałe mogą być podłogi z lastryko. Twardość i odporność na ścieranie można dodatkowo zwiększyć poprzez odpowiedni dobór materiałów. Ponadto możliwe jest wielokrotne odnawianie powierzchni, co może znacznie wydłużyć i tak już długą żywotność. Przy niektórych wykończeniach, naturalne ścieranie tworzy nawet delikatny efekt polerowania, który sprawia, że szlifowane podłogi pozostają piękne przez długi czas. Zasadniczo podłogi z lastryko są również bardzo łatwe w utrzymaniu.

Zastosowanie materiałów czysto mineralnych oznacza również, że nie ma ryzyka powstawania szkodliwych oparów z samej wykładziny podłogowej (ale ewentualnie z materiałów użytych do późniejszej obróbki powierzchni lub uszczelnienia, co zawsze należy dokładnie sprawdzić).

Negatywnym aspektem są z pewnością wysokie lub bardzo wysokie koszty, zwłaszcza w przypadku podłóg z lastryko układanych na miejscu, ale należy je zawsze zestawić z długą możliwą trwałością i możliwością odnowienia podłogi w przypadku pojawienia się śladów użytkowania. Niedrogą alternatywą o prawie takim samym wyglądzie mogą być płytki lastrykowe, ale wtedy wyglądają one jak płytki.

Obróbka powierzchni, czyszczenie i konserwacja lastryko

Klasyczna obróbka powierzchni terpentyną i woskiem pszczelim lub, w zastępstwie, olejem lnianym jest dziś rzadko wykonywana, ale obie metody są jeszcze zasadniczo możliwe jako tzw. “pojedyncza pielęgnacja”. Należy zaznaczyć, że terpentyna jest z zasady szkodliwa dla zdrowia (nawet jeśli jest pochodzenia naturalnego), a olej lniany (w końcu jest produktem spożywczym, więc nie jest szkodliwy dla zdrowia) może z czasem blaknąć i w ten sposób powodować widoczne zmiany kolorystyczne w poszczególnych miejscach. Oba procesy są również bardzo kosztowne i prowadzą do ogromnej uciążliwości zapachowej. Podstawowe czyszczenie lastryko jest czasami trudne przy klasycznych wariantach obróbki powierzchni, nie zawsze można uniknąć plam i smug. W tym celu zaleca się pielęgnację środkami na bazie wosku, po czym posadzkę z lastryko należy dokładnie wypolerować szczotką z naturalnego włosia.

Impregnacja za pomocą bezrozpuszczalnikowych środków impregnacyjnych była dobrym rozwiązaniem dla obróbki powierzchni, ale do czyszczenia należy stosować środki czyszczące bez pozostałości (nie mydło) w nieco wyższych stężeniach. Chociaż zabieg ten sprawia, że podłoga jest bardziej odporna na plamy, pozwala również niektórym zabrudzeniom znacznie lepiej przylegać.

Inną możliwością ponownego przygotowania wykładziny podłogowej są płyny woskowe, jednak i tu pojawia się ryzyko dla zdrowia, ponadto podłogę można potem czyścić tylko środkami na bazie rozpuszczalników, co z pewnością nie jest pożądane, zwłaszcza w pomieszczeniach mieszkalnych.

Miękkie polimery jako powłoka są tutaj lepszym rozwiązaniem, ale środki te nie są szczególnie odporne i muszą być wielokrotnie nakładane. Również pielęgnacja mydłami daje po pewnym czasie podobny efekt dzięki tworzeniu się mydeł wapiennych, szczególnie w przypadku twardszej wody po krótkim czasie tworzy się skuteczny film pielęgnacyjny.

Bardzo dobrą, a przede wszystkim bardzo skuteczną możliwością dodatkowej obróbki posadzki lastrykowej jest fluatowanie (krystalizacja wykładziny). Do fluorowania można stosować zarówno fluorokrzemiany, jak i sól koniczyny (mniejsza grubość warstwy ochronnej). Efekt tego procesu jest taki sam jak w przypadku wysokiej jakości kamieni naturalnych. Fluatowanie jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy w podłożu znajdują się kruszywa wapienne, a posadzka została uprzednio dokładnie wyszlifowana.

Koszt lastryko

Płytki lastrykowe są stosunkowo niedrogie, płytki w rozmiarze 30 x 30 cm są często dostępne za około 20 EUR. Koszty układania są w przybliżeniu takie same jak w przypadku płyt z kamienia naturalnego, również tutaj czynnikiem decydującym o cenie jest indywidualnie dobrany nakład pracy przy układaniu. Dla bezpieczeństwa należy liczyć się z kosztami układania w wysokości 50 – 60 euro za m².

Z drugiej strony, w przypadku bezpośrednio produkowanych podłóg Ortsterrazzo, koszty są oczywiście znacznie wyższe. Same koszty materiałów wynoszą z reguły ok. 50-60 euro za m², w przypadku materiałów wysokiej jakości często są nawet wyższe. Do tego dochodzą koszty wylania posadzki (około 30 EUR za m²) oraz szczególnie kosztowne wykończenie posadzki (zagęszczenie, szlifowanie, wykończenie), które może wynosić od około 80 EUR za m² do ponad 120 EUR za m², w zależności od pożądanego wykończenia posadzki. W pojedynczych przypadkach może to prowadzić do kosztów przekraczających 200 EUR za m² wykładziny podłogowej, mozaiki inkrustowane kosztują jeszcze więcej.

W przypadku lastryko z asfaltu lanego należy liczyć się z wydatkiem ok. 100 – 180 EUR za m², przy czym koszty wykonania projektów specjalnych mogą być jeszcze wyższe.

Wniosek

Szczególnie w ostatnich latach powraca się do starych i tradycyjnych technik budowlanych, nie tylko ze względu na ich naturalność, ale często także z powodu ich naturalnej wytrzymałości: bardzo imponującym przykładem jest posadzka lastrykowa, która była droga już starożytnym Rzymianom i starożytnym Grekom.

Oprócz licznych zalet, podłoga ta charakteryzuje się również niezwykle długą żywotnością, co można zaobserwować w wielu zabytkowych budynkach. Produkowana jako dwuwarstwowe, cementowe lastryko in-situ z wysokiej jakości kruszywem kamiennym, podłoga ta jest również bardzo odporna, a polerowanie nadaje jej pełny blask.

Jeżeli produkcja jest dla Państwa zbyt skomplikowana i zbyt kosztowna, mogą Państwo sięgnąć po znacznie tańsze płytki lastrykowe o takim samym wyglądzie – o ile mogą Państwo pogodzić się z faktem, że wykładzina nie jest już wtedy całkowicie bezspoinowa. Jednak trwałość tego betonowego bloku jest również ogromnie wysoka, ale układanie jest znacznie łatwiejsze.

We wszystkich możliwych wariantach, podłoga ta do dziś cieszy oko – i doskonale spełnia coraz większe wymagania dotyczące naturalności i trwałości, a tym samym zrównoważonego rozwoju.